Citalopram przewyższa dapoksetynę w leczeniu przedwczesnego wytrysku

Czy citalopram może zmienić standardy leczenia przedwczesnego wytrysku?

Przedwczesny wytrysk (PE, premature ejaculation) dotyka 20-30% mężczyzn na świecie, a w najcięższych postaciach – charakteryzujących się czasem penetracji dopochwowej poniżej 1 minuty – występuje u 1-3% populacji męskiej. Badanie randomizowane przeprowadzone na Uniwersytecie Medycznym w Beni-Suef (Egipt) objęło 400 pacjentów z PE i po raz pierwszy kompleksowo porównało skuteczność trzech różnych strategii farmakologicznych: citalopramu (codzienny SSRI), dapoksetyny (SSRI krótkodziałający – na żądanie i codziennie) oraz silodosyny (antagonista receptorów α1A-adrenergicznych). Publikacja ukazała się w 2025 roku w BMC Urology.

Wyniki są jednoznaczne: citalopram w dawce 20 mg/dobę wydłużył IELT (intravaginal ejaculatory latency time) z 110 sekund do 391 sekund, co stanowi wzrost o 260% i znacząco przewyższa efekty pozostałych interwencji. Co istotne, poprawa dotyczyła nie tylko obiektywnie mierzonego czasu do wytrysku, ale także subiektywnej oceny kontroli ejakulacji, satysfakcji seksualnej oraz redukcji stresu psychologicznego i problemów w relacji partnerskiej – wszystkie domeny kwestionariusza PEPQ (Premature Ejaculation Profile Questionnaire) wykazały medianę poprawy na poziomie 300% w grupie citalopramu.

Dlaczego potrzebujemy nowych strategii leczenia PE?

Przedwczesny wytrysk to nie tylko problem fizjologiczny – jego konsekwencje obejmują obniżoną satysfakcję seksualną, zaburzenia pewności siebie, stres psychiczny oraz negatywny wpływ na jakość życia zarówno pacjenta, jak i jego partnerki. Przez lata strategia terapeutyczna ewoluowała od interwencji behawioralnych i miejscowych środków znieczulających do farmakoterapii opartej na selektywnych inhibitorach wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

SSRI, pierwotnie opracowane jako leki przeciwdepresyjne, znalazły zastosowanie w PE po zaobserwowaniu ich działania niepożądanego – opóźniania ejakulacji. Citalopram, stosowany codziennie, wykazał we wcześniejszych badaniach skuteczność w wydłużaniu IELT i poprawie kontroli nad wytryskiem, jednak wymaga regularnego przyjmowania, a pełny efekt osiąga dopiero po 2-3 tygodniach. Z kolei dapoksetyna – krótkodziałający SSRI – została specjalnie zaprojektowana do stosowania “na żądanie” przed stosunkiem i jako pierwsza otrzymała rejestrację do leczenia PE w wielu krajach. Silodosyna, selektywny antagonista receptorów α1A-adrenergicznych stosowany w objawach dolnych dróg moczowych (LUTS), zyskała zainteresowanie jako potencjalna terapia PE ze względu na częste działanie niepożądane w postaci zaburzeń ejakulacji.

Dotychczas brakowało badania, które bezpośrednio porównałoby te trzy podejścia farmakologiczne w jednej, randomizowanej próbie klinicznej. Obecne badanie wypełnia tę lukę, dostarczając lekarzom danych potrzebnych do podejmowania świadomych decyzji terapeutycznych.

Jak przeprowadzono badanie i kogo objęło?

Badanie randomizowane, jednoośrodkowe, przeprowadzone między czerwcem 2024 a marcem 2025 roku objęło 400 mężczyzn z rozpoznaniem przedwczesnego wytrysku według kryteriów DSM-V-TR. Do badania kwalifikowano pacjentów w wieku ≥20 lat, pozostających w stabilnym, monogamicznym związku heteroseksualnym przez co najmniej 3 miesiące, z potwierdzonym stoperem IELT ≤60 sekund i wynikiem PEDT (Premature Ejaculation Diagnostic Tool) ≥11 punktów. Wykluczono osoby stosujące leki na PE w ciągu ostatnich 4 tygodni, z zaburzeniami erekcji, przyjmujące suplementy hormonalne, antydepresanty, z historią chorób psychiatrycznych lub istotnych schorzeń somatycznych, nadużywających alkohol lub substancje psychoaktywne oraz z udokumentowanym niedociśnieniem.

Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do czterech równych grup (po 100 osób):

• Grupa A (Citalopram): 10 mg/dobę przez 1 tydzień, następnie 20 mg/dobę przez 10 tygodni, z redukcją dawki do 10 mg w ostatnim tygodniu
• Grupa B (Silodosyna): 4 mg/dobę
• Grupa C (Dapoksetyna na żądanie): 30 mg 2 godziny przed stosunkiem, minimum 8 razy/miesiąc przez 3 miesiące
• Grupa D (Dapoksetyna codziennie): 30 mg/dobę

Charakterystyka wyjściowa była porównywalna między grupami – brak istotnych różnic w wieku (średnio 34-36 lat), czasie trwania zaburzenia (3,7-4,3 roku), chorobach współistniejących (cukrzyca, nadciśnienie, choroby serca, wątroby/nerek) oraz parametrach laboratoryjnych (FSH, LH, wolny testosteron, cholesterol, triglicerydy). Ocena wyników była zaślepiona, a przestrzeganie zaleceń terapeutycznych monitorowano poprzez liczenie tabletek i dzienniczki pacjentów podczas każdej wizyty kontrolnej.

Jak poszczególne leki wpłynęły na czas do wytrysku?

Wszystkie grupy terapeutyczne wykazały statystycznie istotny wzrost IELT po 3 miesiącach leczenia (p<0,001), jednak skala poprawy różniła się znacząco między interwencjami. Najlepsze wyniki osiągnięto w grupie citalopramu, gdzie średni IELT wzrósł z 110,44 s do 391,21 s – oznacza to medianę procentowej zmiany na poziomie +260% (IQR: 197,5-330,5). Dla porównania, dapoksetyna 30 mg stosowana codziennie przyniosła wzrost o +220%, dapoksetyna 30 mg na żądanie o +197%, a silodosyna 4 mg o +149,5%.

Analiza porównawcza między grupami potwierdziła przewagę citalopramu nad wszystkimi pozostałymi interwencjami (p<0,001 dla porównania z silodosyną i dapoksetyną na żądanie; p=0,004 dla porównania z dapoksetyną codzienną). Silodosyna okazała się najmniej skuteczna – istotnie gorsza niż obie dawki dapoksetyny (p<0,001). Nie stwierdzono natomiast istotnej różnicy między dapoksetyną na żądanie a dapoksetyną codzienną w zakresie wydłużenia IELT (p=0,15).

“Citalopram nie tylko wydłużył IELT w sposób obiektywny, ale także przyniósł najkorzystniejsze wyniki zgłaszane przez pacjentów” – piszą autorzy badania, podkreślając, że korzyści wykraczają poza sam pomiar czasu penetracji.

Czy poprawa objawów przekłada się na lepszą jakość życia seksualnego?

Oprócz obiektywnego wydłużenia IELT, wszystkie grupy terapeutyczne wykazały statystycznie istotną poprawę w kwestionariuszu PEPQ (p<0,001), oceniającym kontrolę ejakulacyjną, satysfakcję seksualną, stres osobisty oraz trudności w relacji partnerskiej. Również tutaj citalopram okazał się najskuteczniejszy – mediana procentowej poprawy wyniosła 300%, przewyższając dapoksetynę codzienną (225%), silodosynę (175%) i dapoksetynę na żądanie (166,7%).

Szczegółowa analiza porównawcza poszczególnych domen PEPQ po zakończeniu interwencji wykazała, że citalopram był istotnie skuteczniejszy niż silodosyna we wszystkich domenach (p<0,001) oraz przewyższał obie dawki dapoksetyny w większości porównań, szczególnie w zakresie redukcji trudności interpersonalnych (p<0,01 vs. dapoksetyna na żądanie; p=0,002 vs. dapoksetyna codziennie). Dapoksetyna stosowana codziennie okazała się lepsza niż dawka na żądanie w redukcji trudności w relacji (p=0,01), choć nie wszystkie porównania osiągnęły istotność statystyczną.

Te wyniki potwierdzają, że citalopram oferuje nie tylko efektywne opóźnienie ejakulacji, ale także szerokie korzyści w zakresie psychologicznego obciążenia związanego z przedwczesnym wytryskiem, co czyni go silnym kandydatem do farmakoterapii pierwszego rzutu. Poprawa w sferze relacyjnej i redukcja stresu psychicznego są kluczowe dla długoterminowej adherencji i satysfakcji z leczenia.

Jakie działania niepożądane wystąpiły podczas terapii?

Profil bezpieczeństwa różnił się między grupami. Nie stwierdzono istotnych różnic w częstości występowania nudności, biegunki, wymiotów i bólu głowy. Natomiast grupa B (silodosyna 4 mg) wykazała istotnie wyższą częstość zmniejszonej objętości nasienia, wytrysku wstecznego i braku wytrysku w porównaniu z pozostałymi grupami – co jest zgodne z mechanizmem działania leku (blokada receptorów α1A-adrenergicznych w szyjce pęcherza moczowego i nasieniowodach).

Z kolei grupa D (dapoksetyna 30 mg codziennie) charakteryzowała się istotnie wyższą częstością zaparć, zawrotów głowy, zaburzeń snu i suchości w jamie ustnej w porównaniu z innymi grupami. Te działania niepożądane są typowe dla SSRI i mogą wpływać na wybór terapii w zależności od indywidualnej tolerancji pacjenta oraz jego preferencji. Mimo to, ogólny profil bezpieczeństwa wszystkich badanych interwencji pozostaje korzystny – działania niepożądane były łagodne i w większości dobrze tolerowane.

Autorzy sugerują, że w praktyce klinicznej można rozważyć stopniowane podejście: rozpoczęcie od dapoksetyny 30 mg na żądanie, następnie 60 mg na żądanie, a w przypadku niewystarczającej odpowiedzi – przejście na dapoksetynę 60 mg codziennie lub citalopram, co jest zgodne z zaleceniami wcześniejszych metaanaliz.

Jakie są ograniczenia tego badania?

Autorzy wskazują kilka istotnych ograniczeń. Po pierwsze, badanie przeprowadzono w jednym ośrodku z relatywnie krótkim okresem obserwacji (3 miesiące), co może ograniczać możliwość generalizacji wyników. Po drugie, wielkość próby, choć wystarczająca do wykrycia różnic statystycznych, może być niewystarczająca do pełnej oceny rzadkich działań niepożądanych. Po trzecie, ocena opierała się na wynikach zgłaszanych przez pacjentów (patient-reported outcomes), które mogą być obarczone subiektywnym błędem.

Kluczowym ograniczeniem jest również brak grupy kontrolnej otrzymującej placebo, co uniemożliwia pełną ocenę efektów terapeutycznych w odniesieniu do naturalnego przebiegu zaburzenia i efektu placebo. Autorzy wskazują, że przyczyny były natury etycznej, jednak brak tej grupy osłabia moc dowodów. Dodatkowo, badanie nie uwzględniało terapii skojarzonej ani nie eksplorowano roli czynników psychologicznych w odpowiedzi na leczenie.

Przyszłe badania wieloośrodkowe z większymi populacjami, dłuższym okresem obserwacji i grupą kontrolną są niezbędne do potwierdzenia tych wyników. Warto również zbadać skuteczność terapii skojarzonych (np. SSRI + terapia behawioralna) oraz bezpieczeństwo stosowania tych leków u pacjentów z chorobami współistniejącymi.

Co to oznacza dla codziennej praktyki klinicznej?

Wyniki tego badania dostarczają praktycznych wskazówek dla lekarzy zajmujących się leczeniem przedwczesnego wytrysku. Citalopram w dawce 20 mg/dobę wydaje się być najskuteczniejszą opcją farmakologiczną zarówno pod względem wydłużenia IELT, jak i poprawy subiektywnych aspektów funkcji seksualnej – kontroli ejakulacji, satysfakcji, redukcji stresu i problemów w relacji. Ta szeroka poprawa czyni citalopram silnym kandydatem do terapii pierwszego rzutu, szczególnie u pacjentów z ciężkim PE (IELT <60 s) i znaczącym obciążeniem psychologicznym.

Należy jednak pamiętać, że citalopram wymaga codziennego stosowania przez 2-3 tygodnie przed osiągnięciem pełnego efektu, co może nie odpowiadać pacjentom poszukującym natychmiastowej poprawy. W takich przypadkach dapoksetyna na żądanie stanowi alternatywę – działa szybko (2 godziny przed stosunkiem), choć przynosi mniejszą poprawę niż citalopram. Silodosyna, mimo najsłabszej skuteczności w wydłużaniu IELT, może być rozważana u pacjentów z współistniejącymi objawami LUTS, jednak wysokie ryzyko zaburzeń ejakulacji (wytrysk wsteczny, brak wytrysku) wymaga szczegółowego omówienia z pacjentem.

Indywidualizacja terapii – uwzględniająca preferencje pacjenta, profil działań niepożądanych, choroby współistniejące i oczekiwania co do czasu odpowiedzi – pozostaje kluczem do sukcesu terapeutycznego. Edukacja pacjenta na temat mechanizmu działania, czasu do osiągnięcia efektu i możliwych działań niepożądanych zwiększa przestrzeganie zaleceń i satysfakcję z leczenia.

Czy citalopram to nowy standard w leczeniu przedwczesnego wytrysku?

Badanie randomizowane obejmujące 400 mężczyzn z przedwczesnym wytryskiem wykazało, że citalopram w dawce 20 mg/dobę wydłuża IELT o 260% (z 110 do 391 sekund) i przynosi największą poprawę w zakresie kontroli ejakulacji, satysfakcji seksualnej oraz redukcji stresu psychologicznego i problemów w relacji partnerskiej. Przewaga citalopramu nad dapoksetyną (na żądanie i codziennie) oraz silodosyną była statystycznie istotna we wszystkich mierzonych domenach.

Różnice w profilu skuteczności i działań niepożądanych między poszczególnymi lekami pozwalają na personalizację terapii – citalopram oferuje najszersze korzyści kliniczne, dapoksetyna na żądanie zapewnia szybką odpowiedź, a silodosyna może być użyteczna u pacjentów z LUTS, choć wymaga ostrożności ze względu na zaburzenia ejakulacji. Wyniki te, choć ograniczone do badanej próby i krótkiego okresu obserwacji, dostarczają cennych danych wspierających decyzje terapeutyczne w codziennej praktyce.

Przyszłe badania wieloośrodkowe z dłuższym okresem obserwacji, większymi próbami i grupą kontrolną placebo są niezbędne do pełnego potwierdzenia tych wyników i oceny długoterminowego bezpieczeństwa. Niemniej już teraz wyniki sugerują, że citalopram powinien być rozważany jako terapia pierwszego rzutu u mężczyzn z ciężkim przedwczesnym wytryskiem i istotnym obciążeniem psychologicznym, z zastrzeżeniem konieczności regularnego stosowania i 2-3 tygodniowego okresu oczekiwania na pełny efekt terapeutyczny.